Kpss Kitapları

Fen ve teknoloji eğitiminde anlamlı öğrenmeyi sağlayan, doğru kavramların geliştirilmesinde etkili olan, bilginin yapılandırılmasına yardımcı olan, bilgiyi organize etmeyi sağlayan ve yapılandırmacı öğrenme teorisinin ilkelerine uyum sağlayabilen öğretim araçlarından birisinin de “kavram çarkı diyagramı” olduğu belirtilmektedir (Bora, Çakıroğlu ve Tekkaya, 2006) .

Görsel bir öğretim aracı olan kavram çarkı diyagramı, Wandersee tarafından geliştirilmiştir. Kavram çarkı diyagramını kullanarak çalışan bir öğrenci; konu ile ilgili zihninde bulunan ana fikirlerden veya anahtar kavramlardan yararlanarak, kendi cümleleriyle metinsel parçalar oluşturmaktadır. Daha sonra, öğrenci, oluşturduğu bu metinsel parçaları, kendi geliştirdiği şekil veya basit resimlerle ilişkilendirip birleştirdikten sonra, bellibir sıra halinde kavram çarkı diyagramı içine yerleştirmektedir (Ward & Wandersee, 2002).

Kavram çarkının oluşturulması ve tamamlanması sürecinde öğrenciler; yaratıcılıklarını kullanmakta, bilgiyi anlamlı olacak şekilde düzenlemekte ve bilgiyi kolaylıkla hatırlayabilmektedirler. (Bora, Çakıroğlu, Tekkaya, 2006; Ward & Wandersee, 2002). Bundan dolayı kavram çarkı diyagramı, sınıf ortamında, yapılandırmacı öğrenmenin ilkelerini kullanmayı sağlayan etkili bir yol olarak bilinmektedir. Konu sonrasında çizilen kavram çarkı diyagramı, öğrencinin zihninde bulunan konu ile ilgili fikirlerin kâğıt üzerinde görülmesini sağlamaktadır. Bunun için öğretmen, öğrencilerin çizdiği diyagramlardan yararlanarak kavram yanılgılarını tespit edebilmekte ve bu yanılgıların düzeltilmesinde rol alarak anlamlı öğrenmenin gerçekleşmesini sağlayabilmektedir (Ward & Wandersee, 2001). Ayrıca, yapılan çalışmalarda, kavram çarkının; başarıyı artırdığı ve öğrenmeyi kolaylaştırdığı da belirtilmektedir (Bora, Çakıroğlu, Tekkaya,2006; Ward & Wandersee, 2001; Hackney & Ward, 2002).

Kavram çarkı diyagramı, iki boyutlu dairesel bir şekil olarak tasarlanmıştır.Diyagram; şeklin ortasında bulunan merkezi bir daire ve bunu çevreleyen yedi bölümden oluşmaktadır. Bununla birlikte merkez daire etrafındaki bölme sayısı, gerektiğinde iki artırılabilmekte ya da iki azaltılabilmektedir. Diyagram, saat 12 konumundan başlayarak saatin dönme yönüne doğru doldurulmaya başlanır. Merkez dairede, ana fikri (anahtar kavramı) temsil eden sözcük grubu yer alır. Merkez dairenin etrafındaki yedi bölmede ise, merkezdeki ana fikrin (anahtar kavramın) anlamı üzerinde duran ve merkezdeki fikri (temayı) ya da anahtar kavramı destekleyen, birbiriyle ilişkili bilgiler bulunmaktadır. Diyagramdaki merkezi daire; bir S eğrisiyle bölünmüş olup konu ile ilgili ana kavramı içermekte ve öğrenci bu ana kavramı, kendi sözcükleriyle ifade edecek bir biçimde “–nın, –den, ve” eklerini kullanarak, bu orta daireye yazmaktadır. Bunun için öğrenci burada, kendi fikrini yansıtan başka sözcük gruplarıyla ifade ettiği ana başlığı, “–nın” veya “–den” eklerinden birini kullanarak S çizgisinin orta kısmına, daha sonra da bu ana kavramla ilgili olan diğer ifadeleri “ve” ekini kullanarak alt başlıklar halinde S eğrisinin yukarı ve aşağı kısmına yazmaktadır (Ward & Wandersee, 2001). Öğrencilerin, herhangi bir konu ile ilgili diyagramı oluşturmadaki amaç ve hedeflerini belirlemesi, onları yönlendirerek konuya odaklanmalarını sağlayacaktır. Bunun için öğrenciler, diyagramın merkez dairesini doldurduktan sonra, konu ile ilgili olan diyagramı oluşturmadaki amaçlarını diyagram kâğıdının alt kısmına yazabilirler. Öğrenciler merkezdeki ana kavramı değerlendirdikten sonra, merkezle ilişkili olan yedi bölmeyi doldurmaya başlarlar. Bölmelerdeki bilgi, merkezdeki ana kavramla bağlantılı olduğu gibi, aynı zamanda birbirleriyle de ilişkili olup, farklı ifadelere sahip metinsel parçalar halinde bölmelere yazılmaktadır. Dolayısıyla bu metinsel parçalar, ana kavramın parçalara bölünerek, ana kavramıdestekleyici ve daha açıklayıcı bir biçimde ifade eden ve öğrencinin kendi fikrine ait sözcüklerden oluşturulmaktadır (Ward & Wandersee, 2001). Öğretmen bu süreçte; öğrencilerin, yaratıcılıklarını geliştirmelerine yardım etmekte ve öğrencileri cesaretlendirmeye çalışmaktadır (Ward & Wandersee, 2001).

Fen eğitiminde anlamlı öğrenmeyi sağlamak için kavram çarkı gibi bilişüstü araçlara yer verilmesi gerekmektedir. Kavram çarkının başarıyı artıran bir araç olarak kullanılmasının yanı sıra, öğrenci başarısının değerlendirilmesinde ve kavram yanılgılarının saptanmasında da kullanılması mümkündür (Bora, Çakıroğlu ve Tekkaya,2006)

Literatürde yapılan çalışmalarda, kavram çarkı uygulamalarının öğrencilerin fen derslerindeki başarılarını artırdığı, öğrencilerdeki kavram yanılgılarını tespit etmeyi sağladığı ve öğrenmeyi kolaylaştırdığı anlaşılmaktadır. Kavram çarkının amacı, öğrencilerin, anlaşılması zor olan soyut kavramları, yaşadıkları dünyada gözlemledikleri olaylarla ilişkilendirerek somut bir boyuta indirgemesini sağlamaktır.